De klepel van een kerkklok is naast de ophanging essentieel om een klank voort te brengen en het soort klepel in kerkklokken is bepalend voor de kwaliteit van de klank. Er zijn verschillende soorten klepels die veel voorkomen in de Europese kerkklokken. De meest voorkomende soorten klepels zullen onderaan worden genoemd en uitgelegd wat het ontwerp van de klepel uniek maakt.
Wat is een klepel?
Midden in een kerkklok hangt een lange vaak ijzeren ‘stok’ met een bol aan het eind. Die bol slaat aan de binnenkant tegen de klok. Om de klepel goed te laten werken moet het zwaartepunt van de klepel in de klepelbol zijn.
Als het zwaartepunt te hoog in de klepel zit (in de ‘stok’ ofwel schacht) wordt de klank van de kerkklok niet volledig benut. De klepel zet namelijk kracht op de verkeerde plek. Ook kan de klepel sneller doormidden breken als het zwaartepunt boven de klepelbol zit.
Als het zwaartepunt te laag zit (in de staart) wordt de kerkklok zwaarder belast dan nodig. Niet alleen kan dit zowel klepel als klok na lange tijd fataal worden, het is ook niet goed voor de klank. Dit komt omdat de staart teveel snelheid meegeeft aan de klepel tijdens het luiden bij een rechte luidas en dus teveel kracht zet op de klok, dit fenomeen noemt men in de natuurkunde traagheid.
Een ander basisprincipe van een klepel is dat de contacttijd bij het slaan van de klepel tegen de klok minimaal moet zijn. Dit betekent dat de klepel de klok tijdens het luiden kort maar krachtig moet aanraken. Om dit voor elkaar te krijgen is een hard metaal gewenst voor de klepel. Te hard is echter ook niet bevorderlijk voor de klank. Om de optimale hardheid te bereiken wordt er meestal voor een ijzerlegering gekozen bij het maken van een klepel.
Er bestaan de volgende soorten veelvoorkomende klepels (klik op een soort voor meer informatie). Deze namen zijn gegevem om de klepel te omschrijven en zijn dus niet ‘officiële’ namen.
Klepel met verbrede staart (standaard klepel)
Deze klepel is wereldwijd de meestvoorkomende soort klepel. Het ontwerp is simpel maar erg effectief. De staart van deze klepel is dikker dan de schacht en redelijk lang. Dit zorgt voor een optimale hoeveelheid kracht tegen de klok tijdens het luiden. De kracht is echter niet overmatig, zodat er geen verhoogd risico is dat de klok beschadigd raakt. Deze eigenschappen zorgen voor een erg goede klankkwaliteit bij klokken die geluid worden met dit soort klepel.
Om de klankeigenschappen nog verder te bevorderen wordt soms aan de kanten waar de klepel de klok raakt koperen ‘stiften’ bevestigd. Een goed voorbeeld hiervan is de klepel van Kardinal in de Dom van Münster.
Eijsbouts’ klepel
Deze klepel is naar het ontwerp van de Nederlandse klokkengieter Eijsbouts. Hij lijkt op de standaard klepel, alleen is de staart korter en dikker.
Er zijn in het buitenland ontwerpen die deze filosofie ook gebruiken, ook al is Eijsbouts vaak niet de producent van die klepels. ‘Emmannuel’ in de Notre Dame bijvoorbeeld, heeft zo’n klepel.
Engelse klepel
In Engeland hebben de meeste grotere kerkklokken een klepelontwerp zoals te zien op het plaatje. Deze klepels zijn erg zwaar en een erg groot deel van de massa bevindt zich in de klepel’bol’. De bol is vaak niet een bol meer omdat aan beide zijkanten een stuk wordt afgesneden vanwege de anders veel te grote massa. Onder andere de Engelse klokken Great Paul en Great Peter hebben een klepel naar dit ontwerp. De grootste kerkklok van Nederland, die in Dordrecht hangt, heeft ook zo’n klepel.
Van Bergenklepel
Deze klepels zijn ooit gegoten door Van Bergen en in de loop der jaren zodanig versleten dat vaak de staart al zeer magere ontbreekt en de slagkanten platgeslagen zijn. De klepels hebben in verhouding een grote klepelbol en ogen breekbaar. In 2014 brak er zelfs een oude Van Bergenklepel af tijdens het luiden van ‘Lange Jan’. De krachten van deze klepels zijn niet optimaal verdeeld waardoor dit kan gebeuren en tegelijk de klok niet volledig tot zijn recht komt.
Van Wouklepel
Far far away, behind the word mountains, far from the countries Vokalia and Consonantia, there live the blind texts. Separated they live in Bookmarksgrove right at the coast of the Semantics, a large language ocean.
Diamantklepel
Far far away, behind the word mountains, far from the countries Vokalia and Consonantia, there live the blind texts. Separated they live in Bookmarksgrove right at the coast of the Semantics, a large language ocean.
Er zijn verschillende soorten klepels die veel voorkomen in kerkklokken, zie daarvoor de volgende tabel:
 | Klepel met kegelstaart Dit is de meest voorkomende klepel in zowel grote als kleine klokken in Europa. | Meer info |
 | Eijsbouts’ klepelontwerp Lijkt op de klepel met kegelstaart maar de staart heeft | Meer info |
 | Van Wouklepel | Meer info |
 | Engelse klepel | Meer info |
 | Staartloze klepel | Meer info |
 | Van Bergenklepel (klepel met platte klepelbol) | Meer info |
 | Diamantklepel | Meer info |